هشت روش اعجاب انگیز مطالعه بدون فراموشی به روش دانشجویان هارواردی

۱ - دید کلی نسبت به کل کتاب:
این مرحله زمانی ست که یک کتاب را برای اولین بار تهیه می‌کنید. هدف از این مرحله پیدا کردن یک دید کلی نسبت به کتاب است؛ یعنی بدانیم موضوع کتاب چیست؟ چند صفحه و فصل دارد؟ و این‌که موضوع هر فصل چیست؟
نگاهی به فهرست می اندازید تا ببینید دارای چند فصل است؟ کتاب چند صفحه دارد؟ و اطلاعاتی از این دست را درباره کتاب بدست می آورید.
این مرحله ممکن است یک دقیقه زمان ببرد، یا شاید پنج دقیقه و یا بیشتر. این زمان، بستگی به حجم کتاب دارد.

۲ - بررسی اولیّه یک فصل یا یک بخش از کتاب
در مرحله ی دوم، بخشی را که می خواهید بخوانید انتخاب می¬ کنید. در این مرحله، متن خوانده نمی شود. تنها یک سری اطلاعات اولیه از این فصل بدست می آید. به‌طور مثال ما می‌خواهیم فصل سه یک کتابی را بخوانیم که در این‌جا باید دید کلی به آن قسمت داشته باشیم؛ یعنی این فصل چه موضوعی دارد؟ چند صفحه است و چند بخش دارد.
در بعضی مواقع که حجم فصل زیاد است _بعنوان مثال ۵۰ یا ۶۰ صفحه_ می¬ توانید آنرا به چند قسمت کوچکتر تقسیم کنید.

۳ - سؤال گذاری
در این قسمت کافی است با توجه به دید کلی که نسبت به کتاب پیدا کرده‌ایم چند سوال که به ذهن‌مان خطور کرده را روی کاغذ بنویسیم یا می‌توانیم به سوالات آخر فصل یا آخر کتاب و یا سوالات امتحانی را نگاهی بیاندازیم.
هدف از این کار، ایجاد تمرکز در هنگام مطالعه است. با این کار، هنگام مطالعه، تمرکز بیشتری خواهید داشت و بهتر مطالب را درک می کنید، زیرا ناخودآگاه به دنبال پاسخ سؤالات خود خواهید بود.

۴- خواندن متن به همراه یادداشت‌برداری
در این مرحله متن را بخوانید. به هر نکتۀ کلیدی که رسیدید همان لحظه آنرا یادداشت نمایید روی قسمتهایی که متوجه نشدید، معطل نشوید و یا برنگردید. سعی کنید کلمات کلیدی را یادداشت نمایید.
در این مرحله نکات مهم را به شکل خطی پشت سر هم یادداشت نمایید.

‌
۵- مرور مرحله قبل یا بازنگری
حالا نوبت مرحله مرور است که باید در آن کلماتی که در مرحله قبل نوشتیم را بخوانیم و ببینیم که آیا مطالبی که خوانده‌ایم یادآوری می‌شوند یا نه. اگر توانستید که عالی ست، اما اگر نتوانستید، دوباره به متن مراجعه کرده و جمله یا عبارتی که دربارۀ آن نکته است را مطالعه می نمایید و در صورتی هم که احتیاج به تصحیح داشت، این کار را انجام می‌دهید.

‌‌
۶- الگوی یادآوری
در این مرحله، مطالبی که در مرحله ی چهارم یادداشت کرده ¬اید و در مرحله ی پنجم مورد بررسی و بازنگری قرار داده ¬اید را بر روی یک الگوی یادآوری وارد می نمایید که به "نقشه ذهنی" معروف است. به این صورت که موضوع را در وسط کاغذ نوشته و بعد بقیه کلمات را با خط‌هایی به آن متصل می‌کنیم. البته باید کل فصل را در یک کاغذ سفید و بدون خط بنویسیم تا بتوان به راحتی ارتباط بخش‌های یک فصل را متوجه شویم.

۷- تفکر و امتحان
خود را درباره ی آنچه بدست آورده اید، مورد آزمایش قرار دهید. در این مرحله باید ببینیم که با نگاه به نقشه ذهنی آیا مطالب به خاطرمان می‌آید و همچنین اینکه آیا به سوالات طراحی شده خودمان پاسخ داده‌ایم.
اینکار را از شاخه های اصلی شروع می کنید و وارد شاخه های فرعی می شوید و هر جزء را یک به یک رسم می نمایید. ممکن است بعضی بخشها را از یاد برده باشید. ایرادی ندارد، ابتدا سعی کنید آنرا به خاطر آورید و اگر چیزی به یادتان نیامد، به نقشه ی ذهنی خود برگردید و آنرا مشاهده کنید و طرح خود را تکمیل نمایید.

‌

۸- مرور
هفت مرحله ی قبل، مراحل یادگیری بودند و بایستی بدانید که یادگیری نمی تواند ضامن یادآوری باشد. باید قبول کنیم که بدون مرور هر آموزشی بی‌ثمر خواهد بود برای مرور کافی است که نقشه ذهنی را یک بار بیست دقیقه بعد از مطالعه، بار دیگر ۲۴ ساعت بعد، یک هفته بعد و در آخر یک ماه بعد بخوانیم. همچنین می توانید از خلاصه نویسی نیز کمک بگیرید
اگر هنگام مطالعه این مراحل را انجام دهیم و نقشه ذهنی هاروارد را به خوبی رعایت کنیم می‌توانیم مطالعه موثرتری داشته و یادگیری برای‌مان لذت‌بخش و هیجان‌انگیز شود.

کاملترین و بهترین روش مطالعه
امروزه متخصصین یادگیری همگی معتقدند، این شیوه ی یادگیری، کاملترین و بهترین روش مطالعه است. حتی اگر تمام هشت مرحله را نیز نتوانید انجام دهید، باز هم تأثیر گذار خواهد بود.
دانش‌آموزان و دانشجویانی که این روش را عمل کرده‌اند، به نتایج باورنکردنی دست یافته اند. عده‌ای شاید تصور کنند که این روش‌ها فقط در مطالب حفظی کاربرد دارد، خیر. این روش در همۀ مباحث از جمله مباحث محاسباتی، یادگیری زبان‌های خارجی و سایر مطالب نیز کاربرد دارد.

نویسنده: فائزه پوراکبری