آشنایی با یکی از تاثیرگذارترین بازی‌های رومیزی تاریخ، «کاتان (Catan)»

تخمین زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه

مترجمین: سیده سوگل فاطمی و نیلوفر مصلح‌آبادی و نازنین عباسی‌فرید

ویراستار: علی علیزاده

مطالب مرتبط:

معرفی بازی «Splendor» و بررسی استراتژی‌های برد بازی(قسمت اول)

استراتژی و تکنیک‌های برد در بازی «Splendor» (قسمت پایانی)

معرفی بازی بلاک‌آس (Blokus)

بررسی استراتژی برد در بازی «بلاک‌آس (Blokus)»

استراتژی‌های برد در بازی «سکونت در مریخ (Terraforming mars)»

آشنایی با یکی از تاثیرگذارترین بازی‌های رومیزی تاریخ، «کاتان (Catan)»
همه کسانی که با بازی‌های رومیزی سروکار داشته‌اند، نام بازی «کاتان (Catan)» به گوششان خورده است. شاید حتی دروازه ورود خیلی‌ها به این دنیای وسیع، همین جعبه قرمز رنگی باشد که آفرینشش به ۲۶ سال پیش بازمی‌گردد. عنوانی که هنوز هم می‌توان آن را در کلکسیون هر کافه بردگیمی پیدا کرد و همیشه حضوری قدرتمند در نمایشگاه‎های مربوط به این صنعت دارد. بازی‌ای مسابقات جهانی آن به صورت سالیانه برگزار می‌شود و صدها شرکت کننده از جای جای جهان با هم به رقابت می‌پردازند.

در سال ۱۹۳۹ میلادی، آلمان نازی و پادشاهی ایتالیا به همراه امپراتوری ژاپن به عنوان جبهه متحدین درگیر جنگ جهانی دوم شدند. جنگی که ۶ سال به طول انجامید و آلمانی‌ها پس از ترک خاک فنلاند و تسلیم نیروهای نظامیشان در برلین، بایرن، دانمارک، هلند و ایتالیا و در پی آن خودکشی آدولف هیتلر اعلام شکست کردند. شکستی که برای مردمان این سرزمین بسیار پرهزینه بود. بنا بر گفته‌ها رودیگر اورمانس (Rudiger Overmans) تاریخدان آلمانی، تعداد کشته شدگان این جنگ برای جبهه آلمان چیزی در حدود ۵.۳ میلیون نفر بوده است. از این تعداد ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار نفر از مردمان عادی بوده‌ند که مرگ خیلی از آن‌ها توسط موشک‌باران های استراتژیک جبهه متفقین صورت گرفت. یادگار مردان و زنان و فرزندانی که در این جنگ کشته شده‌اند باعث شد تا سایه اندوه تا سال‌ها روی این مملکت فرمانروایی کند. البته هنوز هم این کشورها درگیر پیامدهای این جنگ وحشتناک هستند. در کنار ویرانی‌های فیزیکی و مشکلات اقتصادی، یکی از وسیع‌ترین مشکلات کشوری مثل آلمان پس از جنگ انزجار همگانی نسبت به جنگ و خون‎ریزی بود. اروپا و آلمان به سمتی پیش می‌‌رفتند که دیگر تحمل دیدن آتش و گلوله و خون را حتی در رسانه‌ها نداشتند و این‌جا بود که صنعت سرگرمی وارد گود شد. سینماگران سعی کردند با فیلم‌های موزیکال و شاد سهم خود را شستن خاطرات سیاه جنگ داشته باشند و به همین منوال باقی رسانه‌ها و ابزار سرگرم‌کننده دست به دست هم دادند تا به این مهم برسند. بازی‌های رومیزی آن زمان‌هم یا از دل فرهنگ آمریکا بیرون آمده بودند یا به بازی‌های جنگی محدود می‌شدند؛ که مردم آلمان نمی‌دانستند از کدام‌یک از این گزینه‌ها می‌توانستند بیشتر متنفر باشند؟ در دهه هشتاد یک متخصص دندان‌پزشکی در شهر صنعتی دارمستات آلمان، از کار خودش خسته شده بود و مشکلات زیادی با شرکتی که در آن مشغول بود داشت. نام این مرد کلاس توبر (Klaus Teuber) بود؛ او به دلیل خستگی از دنیای روزمره، در کارگاه زیرزمین خانه‌اش مشغول به طراحی بازی رومیزی شد.

کلاس توبر، طراح بازی «کاتان»

تا اینکه «توبر» در سال ۱۹۹۵ بازی «The Settlers of Catan» را با نام آلمانی «Die Siedler von Catan» عرضه کرد. در ادامه در سال ۱۹۹۸، «توبر» عطای کارگاه دندان‌سازی را به لقایش بخشید و از آنجا بیرون زد. به گفته خودش: «وقتی دندان‌سازی را رها کردم که فهمیدم «کاتان» از پس خرج من و خانواده‌ام برمی‌آید». او و همسرش «کلادیا» سه فرزند دارند. آن‌ها در سال ۲۰۰۲ شرکت کاتان را تاسیس کردند تا کسب و کار خانوادگی خودشان را داشته باشند. «توبر» و پسرانش، «گیدو و بنجامین»، همزمان در این شرکت مدیرعامل هستند. کار «گیدو» رسیدگی به بازار کشورهای انگلیسی‌زبان است و «بنیامین» بخش بین‌المللی این بازار را در دست دارد و البته در توسعه بازی‌ها هم دستی دارد. البته (دختر «توبر» بازیگر است و گاهی به عنوان آزماینده غیررسمی بازی به خانواده ملحق می‌شود، اما به صورت رسمی عضو شرکت نیست.) «کلادیا» هم آزمایش بازی‌های جدید و حساب و کتاب را برعهده دارد. «توبر» می‌گوید: «شانس با من یار بود که او هم مثل من عاشق کاتان است».

بازی در رابطه با سرزمین حاصل‌خیزی به نام «کاتان» است که مهاجرانی در پی ساخت زمین‌های زراعی و رویای خلق یک دنیای بدون رعب، وحشت، خون و آتش به آن پا می‌گذارند. در بازی هیچ مشاجره مستقیمی صورت نمی‌گیرد و تنها مبادله کالا با کالا به منظور ساخت آبادی‌های بیشتر و بهتر صورت می‌گیرد. حتی صفحه بازی هم آرامش خاصی را القا می‌کرد، زمین‌های رنگارنگ و سودده که توسط آب‌های آرام محاصره شدند. شاید «کاتان» همان آرمان‌شهری بود که مردم پس از نیم قرن از جنگ‌جهانی دوم به آن نیاز داشتند و می‌توانستند آن را در بعد و کالبد مقوایی حس کنند. در ابتدا، با تاریخچه و اتفاقات جالبی که در شکل‌گیری شهر واقعی «کاتان» موثر بودند، آشنا می‌شویم.

تاریخچه «کاتان (Catan)» همانند غرق شدن آتلانتیس افسانه‌ای است. آن قدر که این جزیره حتی به سرنوشت مشابهی دچار شد. اکثر اطلاعات موجود از این بازی توسط سوابقی که در حال حاضر توسط کاتانیانی که در سراسر کهکشان سکونت دارند نگه‌داری می‌شود. مردم کاتان سن زیادی ندارند، بسیار سخت‎‌کوش هستند و به طور گسترده‌ای در همه جا زندگی می‌کنند. آن‌ها سفر‌های ماجراجویانه خود به سرزمین افسانه‌ای را درعصر کاوش اروپا آغاز کرده‌اند.

ماجرای کشف کاتان
مدت‌ها پیش بازرگانان و دریانوردان اروپایی راجع به مجمع‌الجزایری افسانه‌ای در اقیانوس اطلس صحبت کرده بودند. آن‌ها درباره مجمع‌الجزایر توضیح دادند و گفتند که در آنجا مزارع گندمی وجود دارد که زیر کوهپایه‌ها رشد می‌کنند، جنگل‌ها نیز در نزدیکی تپه‌هایی غنی ازخاک رس سبز شده‌اند. آن‌ها هیچ کاتانی بومی‌ای ندیدند، حداقل تا آن موقع. فقط گله‌های گوسفند وحشی به چشم می‌خوردند که در چمنزارهای بادی نزدیک به ساحل، می‌چریدند. در سال ۱۵۰۳ بود که کاشفان بزرگ آلمانی، مسیر خود را تنظیم کردند تا با گذر از اقیانوس اطلس به دنیای جدید برسند. در آن سال، طوفان‌های عظیمی دریاها را در هم کوبید و بسیاری از کشتی‌ها گم شدند. فقط تعداد اندکی از کشتی‌ها موفق شدند از آن قتل عام، جان سالم به در ببرند. در نهایت آن‌ها هم در وسط دریاهای متروک گم شدند و تنها ماندند. مردمان آن کشتی‌ها برای مدت طولانی‌ای در ترس از دست دادن همه زندگیشان به سر بردند تا اینکه یکی از کشتی‌ها موفق شد خشکی‌ای پیدا کند و امید بین ملوانان مایوس جاری شد. آن‌ها در جزیره قدم گذاشتند و قسمت عمده‌ای از آن را کاوش کردند. جزیره کاملاً از جنگل‌های متراکم و پرتگاه‌هایی با شیب زیاد پوشیده شده بود. گروه کوچکی از ملوانان در جزیره شهرکی تاسیس کردند و در آنجا شروع به وضع قراردادهای تجاری‌ای با رئیس قبیله بومیان کردند و این جزیره را گسترش دادند.

در ادامه، با بازی «Catan» بیشتر آشنا می‌شویم.
معرفی بازی «کاتان (Catan)»
بازی «کاتان (Catan)»، که با اسم «مهاجران کاتان (The Settlers of Catan)» نیز شناخته می‌شود،ی ک بازی رومیزی چند نفره است که توسط «کلاس توبر (Klaus Teuber)» طراحی شده است. این بازی اولین بار در سال ۱۹۹۵ در آلمان توسط شرکت «Franckh-Kosmos Verlag یا (Kosmos)» به عنوان منتشر شد. در این بازی، بازیکنان نفش مهاجران را به خود می‌گیرند و هرکدام در تلاش‌اند که دارایی‌های خود را ارتقا دهند. همین طور تجارت کنند و منابع بدست بیاورند. بازیکنان همین طور که سکونتشان رشد می‌کند، امتیاز بدست می‌آورند و اولین بازیکنی که به ۱۰ امتیاز برسد، برنده بازی است. بازی «کاتان (Catan)» اولین بازی به سبک بازی‌های رومیزی آلمانی است که در خارج از اروپا به محبوبیت رسیده است و تا سال ۲۰۱۵ بیش از ۲۲ میلیون نسخه از این بازی در ۳۰ زبان به فروش رسیده است.

روند بازی
در این بازی، بازیکنان نقش مهاجرانی را دارند که اقامت خود را در جزیره کاتان تثبیت می‌کنند. بازیکنان در حین اقامت در جزیره، زیستگاه‌ها، شهرها و جاده می‌سازند و آن‌ها را به هم وصل می‌کنند. صفحه بازی که حکم جزیره را دارد، از کاشی‌های شش ضلعی تشکیل شده که هر کدام نوعی خاصی از زمین هستند که به طور تصادفی در اول بازی گذاشته می‌شوند. برای نسخه‌های جدیدتر یک چیدمان ثابت در دفترچه راهنما گذاشته شده که توسط کامپیوتر طراحی شده که می‌توان گفت تقسیم عادلانه‌تری است و پیشنهاد می‌دهد که تازه‌کاران این بازی از این چیدمان استفاده کنند. در سال ۲۰۱۶ نسخه‌ای به بازار آمد که در آن کاشی‌های شش ضلعی ثابت بودند و امکان تغییر آن‌ها وجود نداشت.

بازیکنان با صرف منابع خود (پشم، غلات، الوار و سنگ معدن) که روی کارت‌ها به تصویر کشیده شده‌اند، روی هر کدام از این زمین‌های مختلف به غیر از بیابان‌های بی‌محصول، نوع خاصی از منابع را تولید می‌کنند. تپه‌ها آجر، جنگل‌ها الوار، کوه‌ها سنگ معدن، مزرعه‌ها غلات و مراتع پشم تولید می‌کنند. در هر نوبت، بازیکنان دو تاس شش وجهی می‌ریزند تا با توجه به اعداد روی تاس، پایگاه‌ها و اقامتگاه‌هایی را روی شش ضلعی‌ها بسازند تا بتوانند منابع را تولید کنند. بازیکنی با اقامتگاهی که دارای شش ضلعی است و شماره‌اش بر روی تاس آمده، یک کارت از منبع متناظر دریافت می‌کند. شهرها دو کارت از منبع متناظر تولید می‌کنند. برای مثال، بازیکنی دو شهر و یک اقامتگاه دارد که همجوار شش ضلعی غلات هستند؛ آن بازیکن اگر در تاس ۴ بیاورد، کارت غلات دریافت خواهد کرد. در این بازی، یک ژتون «دزد» هم وجود دارد که در ابتدا در بیابان گذاشته می‌شود. اگر بازیکنی ۷ بیاورد، «دزد» باید به شش ضلعی دیگری منتقل شود و این شش ضلعی دیگر نمی‌تواند منابع تولید کند تا «دزد» به جای دیگری منتقل شود. بازیکنی که ۷ آورده، باید یک کارت منابع از بازیکن دیگری که اقامت‌گاه یا شهر دارد بدزدد که همجوار جای جدید دزد باشد. علاوه بر این، وقتی عدد ۷ در تاس ظاهر شود، همه بازیکنانی که ۸ کارت یا بیشتر، کارت منابع دارند، باید با انتخاب خود نصف کارت‌های خود را دور بیاندازند. مثلاً اگر بازیکنی ۹ کارت منابع دارد، اگر ۷ بیاید، این بازیکن باید ۴ کارت خود را دور بیاندازد.
وقتی نوبت بازیکنی فرا می‌رسد، او می‌تواند کارت‌های منابع خود را برای ساخت راه‌ها، اقامتگاه‌ها، ارتقا اقامتگاه‌ها به شهرها (که جای اقامتگاه‌ها را می‌گیرند) اسفتاده کند. بازیکنان می‌توانند کارت‌های منابع را با هم مبادله کنند. بازیکنان همچنین می‌توانند جزیره را به نسبت چهار به یک با منابع مبادله کنند. با ساختن اقامتگاه‌ها نزدیک بنادر، بازیکان می‌توانند با بانک به نسبت‌های سه به یک (سه عدد از هر نوع منبعی) یا دو به یک (دو نوع خاص از منابع) که بستگی به جای بنادر دارند، مبادله کنند.

هدف بازی، رسیدن به امتیاز ۱۰ می‌باشد. بازیکنان با داشتن هر اقامتگاه، ۱ امتیاز و با داشتن هر شهر، ۲ امتیاز کسب می‌کنند. با انجام ماموریت‌های دیگر مانند ساختن بلندترین جاده یا بزرگ‌ترین ارتش (با بازی کردن بیشترین کارت شوالیه)، به بازیکن امتیاز بیشتری تعلق می‌گیرد. منابع می‌توانند برای خرید کارت ارتقا استفاده شوند. سه نوع کارت ارتقا وجود دارد؛ کارتی که ۱ امتیاز پیروزی دارد، کارت‌های شوالیه که به بازیکن اجازه می‌دهند «دزد» را انتقال دهد البته زمانی که با ریختن تاس، ۷ بیاید (بدون قانون دور انداختن نصف کارت‌ها) و سومین نوع کارت که به بازیکن یکی از سه توانایی را هنگام بازی می‌دهد. طراحی اصلی «توبر» یک بازی اکتشاف و ساختن سرزمین جدید بود. بین سال های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۵ «توبر و Kosmos» آن را به حالت کنونی ساده کردند.

انواع و داستان‌های بازی
در سال ۱۹۹۸، اولین پک سناریوی تاریخی منتشر شد که به بازیکنان اجازه ساخت «اهرام مصر» یا گسترش قلمرو «اسکندر کبیر» را با استفاده از مکانیزم‌ها به بازیکنان می‌داد. در سال ۲۰۰۱، یکی دیگر از داستان‌ها برای ساکنان کاتان در حالی که نگران ساخت دیوار چین و جنگ «تروا» هستند منتشر شد. نسخه بعدی بازی در سال ۲۰۰۰ منتشر شد. این نسخه شامل قوانین و بخش‌هایی برای ۱۵ داستان جدید و گونه‌های مختلفی از بازی می‌شد. در سال ۲۰۰۵ نسخه «Atlantis» منتشر شد. این نسخه یک ست جعبه‌ای بود که قصه‌‎ها و گونه‌های مختلف آن در مجله‌های بازی و در مجمع و کانال‌های تلویزیونی انتشار پیدا کرد. همچنین این ست از بازی شامل یک دسته از کارت‌های شانس است که با تاس جای آن‌ها در بازی اصلی تغییر می‌کند و باعث می‌شود که شانس‌های کمتری در بازی وجود داشته باشند. این کارت‌ها که خود به صورت مستقل در دسترس هستند، مجدداً در نسخه اصلاح شده «Traders and Barbarins» منتشر شدند. نسخه‌های «kosmos، Mayfair» و ۹۹۹ بازی دیگر که اولین نسخه مستقل از بازی «Catan Geographies» بود به نام «Catan Germany» در سال ۲۰۰۸ منتشر شد. در سال ۲۰۰۹، نسخه «جواهرات، اژدهاها و ماجراجویی‌ها» منتشر شد. این پک برای طرفداران بود که شامل ۶ داستان جدید می‌شد که نیاز به بازی با آن‌ها وجود داشت. این نسخه مجدداً در سال ۲۰۱۷ با اثر هنری از بازی ۲۰۱۵ که چهارمین نمونه بازی «کاتان» بود منتشر شد.

نسخه «Atlantis» بازی «کاتان»

نسخه «Oil Springs» این بازی توسط «اریک اسدوریان و تای هانسن» توسعه یافته است که در سال ۲۰۱۱ برای جلب توجه به موضوعات زیست‌محیطی طراحی شده است. این نسخه، میادین نفتی را به بازی اضافه می‌کند که می‌تواند برای ایجاد منابع دیگر و توسعه کلانشهرها مورد استفاده قرار گیرد، اما در صورت استفاده بیش از حد از نفت، بلایا می‌توانند رخ دهند. همچنین می‌توان نفت را برای کسب امتیازات پیروزی و جلوگیری از بلایا از بازی خارج کرد. نسخه «Catan: Frenemies» در سال ۲۰۱۲ منتشر شد. در این نسخه، بازیکنان به دلیل کمک به حریفان خود با حرکت بی‌خطر «دزد»، دادن منابع و اتصال جاده‌های خود به شبکه‌های جاده‌ای مخالفان، با نشانه‌های کمک قابل بازخرید پاداش می‌گیرند. البته بسته به شرایط ممکن است این کمک‌ها مفید نباشد.

پوستر فیلم «The Lord of Catan»
 

فیلم‌های و کتاب‌های اقتباسی از بازی «کاتان (Catan)»
فیلم کوتاهی با نام «Lord of Catan» در سال ۲۰۱۴ ساخته شد. در February سال ۲۰۱۵، شرکت رسانه‌ای «Variety» اعلام کرد «گیل کاتز» تهیه‌کننده آمریکایی، حقوق فیلم «The Settlers of Catan» را خریداری کرده است و همچنین گفته است:« جزیره کاتان جهانی زنده، بصری، مهیج و بی‌انتها با موضوعات کلاسیک و چالش‌های اخلاقی است که امروزه طنین‌انداز است و این یک فرصت فوق‌العاده برای استفاده از آنچه مردم در مورد بازی و اسطوره‌های آن دوست دارند به عنوان شروع یک روایت است». از ژوئن ۲۰۱۸ مشخص شده است که فیلمنامه این فیلم نوشته شده و شخصیت اصلی آن «هرمان ووندبا» نامیده می‌شود، اما بازیگران این فیلم هنوز انتخاب نشده‌اند. «کاتان» آن‌قدر مهم هست که کتاب‌هایی حول محور آن نوشته شود؛ «ربکا گابله (Rebecca Gablé)»، که یک نویسنده آلمانی فعال در زمینه نوشتن کتاب‌های فانتزی_تاریخی است، کتابی با تم وایکینگی برای سرزمین کاتان نوشته است.

مسابقات بازی «کاتان (Catan)»
هر ساله هزاران آمریکایی در مسابقات انتخابی محلی «کاتان» در ایالات متحده شرکت می‌کنند و سپس به برندگان این تورنمنت‌ها یک شانس برای شرکت در مسابقات قهرمانی کشور «کاتان» در ایالات متحده داده می‌شود که هر ساله در نمایشگاه «Columbus,Ohio» برگزار می‌شود.
مسابقات جهانی
اولین بازی جهانی «کاتان» در سال ۲۰۰۲ با نام «International Spieltage» در آلمان برگزار شد و پس از آن تا سال ۲۰۰۸ هر سال در همان مکان بازی انجام می‌شد تا در سال ۲۰۰۸ این مسابقه در ایالت متحده آمریکا برگزار شد و از آن به بعد، بازی‌های جهانی و قهرمانی «کاتان» هر دو سال یکبار در یکی از کشورهای‌های ایالت متحده آمریکا یا آلمان برگزار شد. در سال ۲۰۱۸ یک بازی بین چهل کشور برگزار شد که از هر کشور حداکثر دو بازیکن می‌توانستند در آن شرکت کنند. در March ۲۰۲۰، به دلیل شیوع ویروس کرونا تمام مسابقات تا یک June ۲۰۲۰ عقب افتاد و بعد از آن هم خیلی از مسابقات بین‌المللی (از جمله آمریکا،کانادا و انگلیس) بازی‌ها را به تعویق انداختند و یا لغو کردند. در ۱۲ May،۲۰ نفر از اعضای استودیوی «کاتان» تصمیم گرفتند که بازی‌های جهانی را به سال آینده در November ۲۰۲۱ بیاندازند و قرار است که این مسابقات در «Melta,Valletta» برگزار شود.

این بازی محبوب و پرطرفدار، در کشورمان ایران نیز توسط شرکت‌های مختلف طراحی، تولید و فروش بازی تولید شده و به دست مخاطبان می‌رسد. حماسه و میراث «کاتان» تا به امروز ادامه داشته و بعید است بتوانیم تاریخ مصرفی برای آن متصور شویم. بازی‌ای که برای فرار از یادگار دوره‌ای سیاه از تاریخ ساخته شد، هنوز هم پیام‌آور سرخوشی بین خانواده‌ها و دوستان است.

برای اطلاع از اخبار مربوط به بازی‌ها و مطلع شدن از مقالات تازه می‌توانید به اینستاگرام ما به نشانی bazipardazi مراجعه کنید.

منابع:

‌‌‌‌‌‌‌
https://en.wikipedia.org/wiki/Catan
https://boardgamegeek.com/boardgame/13/catan
https://catan.fandom.com/wiki/History_of_Catan
https://vigiato.net/p/89283