دانشجو به گفتگو نیاز دارد

دکتر عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در گفتگو با روابط عمومی سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی گفت: وظیفه خودم می‌دانم که از دوستانمان در سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی تشکر کنم. وقتی برنامه‌ای به دور هشتم می‌رسد، نشان از آن دارد که آن مجموعه، هم اهمیت آن برنامه را احساس کرده و هم اهتمام به این دارد که ادامه دهد و قطعاً با شوراهایی که دارد و آسیب‌شناسی‌هایی که می‌کند، هر دوره بهتر از دوره قبل خواهد بود.

وی با تأکید بر این‌که فعالیت‌های معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی در حوزه‌های مختلف مانند گردشگری، سازمان دانشجویان و افکارسنجی، مبتنی بر نیاز است، اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی این است که نیاز جامعه را خیلی زودتر از دیگران احساس می‌کند.

وی افزود: به نظرم، یکی از برنامه‌ها، مناظرات دانشجویی است. مناظرات از چند حیث حائز اهمیت است. یکی از آنها این است که متأسفانه در جامعه ما، چه در زمان طفولیت و در خانواده، و چه در مدرسه و آموزش و پرورش، آموزش شنیدن و تحمل حرف مخالف و نقدپذیری آن، به شکلی که باید و شاید آموزش داده نمی‌شود و این امر در جامعه تسری پیدا می‌کند. تا زمانی‌که شخصیت فرد شکل نگرفته، بیشتر می‌توان رویش تأثیر گذاشت. به نظر من این مسابقات جای رشد دارد. پیشنهاد ما این بود که این امر به آموزش پرورش یا حتی قبل از دوران ابتدایی تسری پیدا کند. چون وقتی شخصیت فرد شکل می‌گیرد، تغییر ساختار ذهنی‌اش برای بحث و گفتگو خیلی سخت است.

علیزاده با اشاره به سابقه ادبی مناظره و گفتگو بیان کرد: در ادبیات ما و مخصوصاً در اشعار پروین اعتصامی می‌توانیم گفتگو و مناظره را ببینیم؛ برای مثال، مناظره بین محتسب و مست یا گفتگویی که بین اشیا وجود دارد یا در لیلی و مجنون نظامی یا در آثار عبیدزاکانی و مخصوصاً آثاری که ریشه طنز دارد، نمونه‌های گفتگو دیده می‌شود. این‌ها نشان می‌دهد که گفتگو در ادبیات و پیشینه ما بوده است.

وی تأکید کرد: قدما می‌گویند که سقراط نماد گفتگو بوده است؛ یعنی وقتی می‌خواسته یک چیز را اثبات کند، آن را با گفتگو و پرسش و پاسخ و دیالکتیک اثبات می‌کرده است. متأسفانه ما به دلیل شرایط اجتماعی‌مان و زندگی مدرنیته، دیگر فرصت گفتگو پیدا نمی‌کنیم. به نظر من، اگر ما به زندگی اجتماعی عام مردم رجوع کنیم، می‌توانیم موارد زیادی از گفتگو را ببینیم و بسیار محل گفتگو وجود دارد، مثل فضایی همچون تاکسی؛ اما ما از این مسئله دور شده‌ایم، چون اهمیت گفتگو را نمی‌دانیم. به نظر من، این نیاز به تمرین دارد. حتی اگر کشور ما می‌خواهد مردم به سمت اخلاقی‌شدن پیش برود، یکی از روش‌های آن، ترویج فرهنگ گفتگو است.

معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با اشاره به این‌که اساس مناظره بر گفتگو است، گفت: بسیاری از فلاسفه و حکمای ما معتقدند که گفتگو یک عمل اخلاقی محسوب می‌شود. انسان‌های متواضع حاضر هستند فارغ از نتیجه‌ای که به‌دست می‌آید، درباره عقایدشان گفتگو کنند و آنها را به بوته نقد بگذارند؛ چه طرف مقابل قانع شود، چه نشود. همین که فرد حاضر به گفتگو می‌شود، یک عمل اخلاقی انجام می‌دهد. برخی نیز معتقدند که یک عمل عاطفی انجام می‌دهد؛ یعنی دو نفر که با هم گفتگو می‌کنند، به نوعی، ارتباط عاطفی برقرار می‌کنند.

وی افزود: چه فضای مجازی، چه دغدغه‌های شخصی و چه دغدغه‌هایی که در زندگی مدرن وجود دارد، فضائل اخلاقی و مسائل اجتماعی و عاطفی چیزهایی هستند که زندگی اجتماعی باعث شده است که کمرنگ شوند و واقعیت هم این است که دانشجوهای ما به‌عنوان کسانی که بعدها می‌خواهند سکان امور کشور را به‌دست بگیرند، اگر در این حوزه تمرین کنند و در یک محیط آرام و در حضور داوران و مخاطبان نظر مقابل را بشنوند، می‌توانند در آینده پذیرش حرف مخالف را ملکه ذهن خود کنند.

علیزاده اظهار کرد: گفتگو به این معنا است که انسان در ابتدا باید بپذیرد که نظراتی که دارد، خطاپذیر است. همین که بپذیریم ممکن است نظرمان اشتباه باشد، بخش زیادی از راه را رفته‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: متأسفانه مشکل جامعه ما خوب نشنیدن و خوب نفهمیدن است؛ یعنی همین که یک نفر در مقابل ما قرار می‌گیرد و شروع به صحبت می‌کند، از همان ابتدا و در حین صحبت‌کردن، دنبال این هستیم که جوابش را بدهیم. درصورتی‌که در تعالیم دینی ما نیز هست که می‌گویند خوب‌شنیدن یکی از ابزارهای فهم خوب است؛ متأسفانه ما چون شنونده خوبی نیستیم، فهم خوبی هم از مسائل پیدا نمی‌کنیم. یکی از کارهایی که مناظرات انجام می‌دهد این است که ولو به‌اجبار، به فرد می‌گوید تو باید بشنوی. اینها تمرین است. مناظره یک تریبون آزاد نیست که یک نفر بیاید و حرفش را بزند یا نقدش را بگوید و برود. باید اجازه داد وقتی صحبت انجام شد، نفر دیگر هم صحبتش را بکند، حتی اگر نپذیرد. به همین خاطر است که در این مسابقات، فرم و شکل هم مهم است. به نظر من باید این امر در جامعه تسری پیدا کند و منحصر به این مسابقات نباشد.

معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با اشاره به کاهش مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های فرهنگی گفت: من معتقدم یکی از آفت‌های فعالیت‌های فرهنگی در سال‌های اخیر، کاهش مشارکت دانشجویان است و این منحصر به یک برنامه نیست؛ شاید هم علت آن این است که خیلی از این برنامه‌ها برخواسته از نیاز دانشجویان نیست. برنامه‌ریزی متولیان با نیاز دانشجو همخوانی ندارد و به همین دلیل، برنامه‌هایی که در مجموعه‌های غیررسمی برگزار می‌شود، مخاطب بیشتری دارد.

وی افزود: واقعیت این است که مناظرات به دو دلیل توانسته است جای خودش را باز کند و با استقبال دانشجوها مواجه شود؛ یکی این است که گزاره‌هایی که شورای علمی تصویب می‌کند، گزاره‌هایی است که همه ذائقه‌ها را دربرمی‌گیرد و تنها در یک حوزه نیست و فارغ از مباحث روزمره دانشجویان در دانشگاه نیست. و دوم اینکه به نظر من، جهاد دانشگاهی در فعالیت‌های این‌چنینی مقبول است. به نظر من، اگر مجموعه دیگری مسابقات را برگزار می‌کرد، این اندازه استقبال نمی‌شد، چون طیف دانشجویانی که در دانشگاه هستند، به بی‌طرفی و دغدغه‌های جهاد دانشگاهی واقف‌اند.

علیزاده بیان کرد: این‌که بالغ بر ۶۰۰ گروه در کشور بیایند به‌صورت یک لیگ از دانشگاه شروع کنند و بعد به مراحل منطقه‌ای و استانی و نهایتاً کشوری صعود کنند و مسابقات به این شکل رونق پیدا کند و از رشته‌های مختلف، دختر و پسر بیایند و شرکت کنند، نشان می‌دهد که مسابقات جای خودش را در دانشگاه باز کرده و شاید یک تلنگری برای متولیان فرهنگی است که دانشجو به گفتگو نیاز دارد.

معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با اشاره به رشد مجموعه‌های غیررسمی مانند کافی‌شاپ‌ها اظهار کرد: یکی از دلایل رشد مجموعه‌های غیررسمی مانند کافی‌شاپ‌ها این است که دانشجویان دوست دارند در فعالیت‌های اجتماعی حضور داشته باشند. متأسفانه در فضای مجازی تنهایی و عزلت دیده می‌شود و فضای مسابقات باعث احیای انسجام اجتماعی و فعالیت‌های گروهی و اخلاق می‌شود.

وی با اشاره به تأثیر مسابقات مناظره در فضای کشور گفت: معیار ما، کمّی است و وقتی معیار ما کمّی باشد، تأثیرات برنامه‌های این‌چنینی را باید در سال‌های بعد بررسی کرد. الان نمی‌توان گفت که توانسته‌ایم در جهت اخلاقی‌ترکردن افرادی که در مناظرات شرکت کرده‌اند، کاری بکنیم یا نه. وقتی گروه‌های بیشتری ثبت‌نام می‌کنند نشان از آن دارد که این مسابقات در حال پیداکردنِ جای خودش است و دانشجویان به این مسابقات اقبال دارند.

علیزاده بیان کرد: درست است که قالب این برنامه مسابقه است ولی نهادهای دانشگاهی باید به سمت این بروند که در طول سال، برنامه‌های غیرمسابقه‌ای نیز داشته باشند. باید اجازه داد حرف‌های اجتماعی و سیاسی در دانشگاه زده شود و به رسانه‌ها و بیرون از فضای دانشگاه کشیده نشود. من فکر می‌کنم ما هنوز به آموزش نیاز داریم و باید در سرفصل‌های درسی‌مان گفتگو و شنیدن حرف مخالف و مناظره را آموزش دهیم.

وی خاطرنشان کرد: گفتگو به نظر من نوعی پرهیز از خشونت و اخلاقی‌کردن جامعه است، چون اگر گفتگو را حذف کنید، روش‌های خشونت‌آمیز یا جزم‌اندیشی حاکم می‌شود که هردو برای جامعه خطرناک است. شاید یکی از مواردی که جامعه به خشونت روی می‌آورد این است که احساس می‌کند کسی در ساخت رسمی، حرفش را نمی‌فهمد یا نمی‌شنود. بنابراین من معتقدم باید از هنر، صداوسیما، سینما، تئاتر و حتی از موسیقی استفاده کنیم.

معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با اشاره به تأثیر هنر در نهادینه‌کردن مسائل جامعه تأکید کرد: من معتقدم برای اینکه یک جامعه بتواند موضوعی را درون خود نهادینه کند، باید از هنر استفاده کند. هنر خیلی مهم است. وقتی می‌گویم هنر، منظورم هنر به‌معنای عام، یعنی سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی، گرافیک و… است.

وی در پایان، با اشاره به لزوم تعریف فعالیت‌های سالانه مرکز ملی گفتگو، مناظره و آزاداندیشی گفت: اهم فعالیت‌هایی را که این مرکز می‌تواند نسبت به آن اقدام کند، می‌توان فعالیت‌های هنری مربوط به مناظره مثل تولید تئاتر یا نمایشنامه یا حمایت از تئاتر یا نمایشنامه دانشجویی مرتبط با مناظره و گفتگو؛ برگزاری نشست‌های گفتگویی در موضوعات مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دینی در سطح دانشگاه‌ها؛ و رونمایی، حمایت و معرفی از محصولات فرهنگی در حوزه گفتگوی اجتماعی و مناظرات مردمی دانست.

مرحله کشوری هشتمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران - نشان خواجه نصیرالدین طوسی، با شعار «مناظره، فرصتی برای یادگیری» از روز شنبه لغایت دوشنبه ۳۰ آذر الی ۲ دی ماه سال ۱۳۹۸ با شرکت ۱۲ تیم از استان‌های آذربایجان غربی، تهران، خراسان رضوی، خراسان شمالی، کردستان، کرمانشاه، مرکزی، هرمزگان و یزد در باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران برگزار می‌شود.